کد مطلب:27092 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:28

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

آيا آية خدا زنان را براي شما آفريده (شعرأ، آيه 166)، مخالف تساوي حقوق زن و مرد در اسلام نيست؟

قبل از هر چيز اين تذكر لازم است كه آنچه حقيقت انسان را تشكيل ميدهد، قلب و روح انساني است. از ديدگاه قرآن، زن و مرد از نفس واحده هستند; يَأيّها النّاس اتقوا ربّكم الذي خلقكم من نفس وَحدة و خلق منها زوجها و بثّ منهما رجالاً كثيراً و نسأ; (نسأ، 1) بنابراين، ماية اصلي زن و مرد يكي بوده و هيچ يك بر ديگري برتري ندارد. به بيان قرآن، هر دو مكمل و نيازمند هم هستند. و من ءَايَته أن خلق لكم من أنفسكم أزوَجاً لتسكنوا إليها و جعل بينكم مودّة و رحمة إنّ في ذلك لأيَت لقوم يتفكّرون (روم، 21) عمده تفاوتهايي را كه ميتوان در نظر گرفت، عبارتند از: تفاوتهاي روحي ـ رواني كه خداوند زن را با عاطفهتر و مرد را عقلانيتر خلق كرده كه هر دو در كنار هم مكمل هم هستند; و تفاوتهاي جسماني (مذكر و مؤنث بودن); اما قرآن، در مسايل ارزشي هر دو را يكسان دانسته و ملاك برتري و ترجيح را تقواي بيشتر قرار ميدهد; چه زن باشد چه مرد. يَأَيّها الناس إنّا خلقنَكم من ذكر و أُنثيَ و جعلنَكم شعوباً و قبائل لتعارفوا إنّ?گكرمكم عنداللّه أتقئَكم إنّ اللّه عليم خبير (حجرات، 13)

خداوند در مورد اعمال، با مكلفان يكسان برخورد ميكند. أنّي لا أُضيع عمل عَمل منكم من ذكر أو أُنثيَ بعضكم من بعض... (آلعمران، 195)، نزد خداوند، عمل صالح ملاك است; از هر كس كه باشد. من عمل صَلحا من ذكر أو أُنثيَ و هو مؤمن فلنحيينّه حيوَة طيّبة و لنجزينّهم أجرهم بأحسن ما كانوا يعملون; (نحل، 97) بنابراين، بايد ميان مسايل حقوقي و ارزشي فرق گذاشت; چرا كه قرآن، زن و مرد را در مسايل ارزشي يكسان دانسته; چون انسانيت آنها مورد نظر است. اگر ميبينيم قرآن در جايي از مردان شايسته سخن ميگويد، (شخصيتي همچون لقمان حكيم; لقمان/12)، در جايي ديگر از زنان شايسته نيز نام ميبرد. (مثل: همسر فرعون، 11/تحريم و حضرت مريم; 43/آلعمران و...) در اين زمينه، قرآن همچنان كه همة حقايق را بيان كرده، از مقام والاي زن نيز دفاع و حقيقت وجودي شخصيت او را معرفي كرده است; اما در مسايل حقوقي، چون تفاوتهايي ميان زن و مرد وجود دارد و يكسان نيستند، به طور طبيعي حقوق اين دو نميتواند يكسان باشد; ممكن است حقوقي مربوط به زنها باشد و مردان از آن بيبهره باشند و بالعكس.

در برخي از جوامع، حقوق زنان پايمال شده; مثل برخوردي كه در دوران جاهليت با دختران داشتند و آنها را زنده به گور ميكردند; اما قرآن، به طور كامل از آنان حمايت كرده، ميفرمايد: و إذا بُشّر أحدُهم بالأُنثيَ ظلّ وجهه مسودّاً و هو كظيم # يتوَريَ من القوم من سوء ما بُشّر به أيمسكه علي هون أم يدسّه في التراب ألا سأ ما يحكمون (نحل، 58 و 59)، قرآن با توجه به اختلاف تكويني زن و مرد ـ جز در موارد مخصوص كه فرق گذاردن بين اين دو جنس لازمة وجود و ذات آنان است ـ تمام حقوقي را كه براي مردان قرار داده، براي زنان نيز مقرر كرده است و در مواردي كه براي يكي از اين دو جنس، حقوق بيشتري قرار داده، وظايف بيشتري نيز برعهده او نهاده است. در زمينه تساوي حقوق ميفرمايد: و لاتتمنّوا ما فضّل اللّه به بعضكم علي بعض للرجال نصيب ممّا اكتسبوا و للنسأ نصيب ممّا اكتسبن... (نسأ، 32)، آرزو مكنيد چيزهايي را كه خداوند برخي را بر برخي ديگر به آن فزوني داده است. مردان را از آنچه به دست آوردهاند; و زنان را از آنچه كسب كردهاند، بهرهاي است. در اين قسمت به بخشي از حقوق زنان در اسلام اشاره ميكنيم:

1. حقوق اجتماعي: از جمله حقوق اجتماعي، حقوق خانواده است; مثل: حق انتخاب همسر، مسكن، مهر، نفقه، حضانت اطفال تا سنين معين، حق دريافت اجرت براي كارهاي خانه و... .

2. حق مالكيت به نحو استقلالي در كنار مردان; للرجال نصيب ممّا ترك الوَلدان و الأقربون و للنسأ نصيب مما ترك الوَلدان و الأقربون ممّا قلّ منه أو كثر نصيباً مفروضاً (نسأ، 7) مگر در مورد نذر در مسايل فقهي كه احكام خاص خود را دارد.

3. از نظر قرآن، حضور زن در اجتماع و بيرون از خانه در صورتي كه موجب اخلال در روابط خانوادگي و عفاف او نشده و شوهرش او را منع نكند، جايز است; چنانكه دختران شعيب چنين بودند. (قصص، 23 ـ 28)

4. در اسلام، با توجه به لطافت روحي و جسمي زن كه مقتضاي آفرينش حكيمانه اوست، از برخي كارهاي سخت و دشوار همچون شركت در جهاد و قضاوت و... ـ مگر در موارد خاص ـ معاف شده است; البته زن در برابر حقوقي كه دارد، وظايفي نيز دارد كه بايد به آنها عمل كند كه در قرآن به بسياري از آنها اشاره شده است.( ر.ك: سورة ممتحنه، 12 / ر.ك: زن در آينة جلال و جمال، جوادي آملي، مبحث زن در قرآن، ص 66 ـ 67، مركز نشر فرهنگي رجأ / شخصيت زن از ديدگاه قرآن، هادي دوستمحمدي، معاونت فرهنگي سازمان تبليغات، ص 23 ـ 32 / حقوق مدني زوجين در زمان زناشويي دائم از نظر قرآن، دكتر محمدباقر محقق، نشر بنياد قرآن / نظام حقوق زن در اسلام، شهيد مطهري / حقوق خانواده، لنگرودي و...)

اكنون كه به بخشي از حقوق زن در قرآن كريم آشنا شديد و دانستيد كه روش اسلام، رعايت عدالت در حقوق زن و مرد است، دربارة آية 166 سورة شعرأ چنين ميگوييم: اين كه خداوند در اين آيه ميفرمايد: خلق لكم، مقصود آن نيست كه زنان براي مردان خلق شدهاند، يعني جزء أملاك آنها هستند، چنان كه هيچ مفسري اين گونه نگفته است، بلكه مقصود آن است كه خداوند جنس مخالف را براي شما آفريده است تا از غريزة فطري و طبيعي خود به صورت معقول و متناسب با حكم طبيعت، به صورت هدفدار ـ براي تداوم نسل انسان و آرامش زندگي ـ بهره بگيريد و از راههاي انحراف و غيرمعقول و بر خلاف فطرت نرويد، افزون بر اينكه ارضاي غريزة جنسي از راه غيرمتعارف و غيرطبيعي و غيرمعقول ـ كه حتي حيوانات نيز به چنان كاري نميپردازند ـ خود بدترين ظلم و تجاوز و توهين به حقوق نيست؟